Gatunek opisał: Rok opisania: Nie wymaga rejestracji

Nazwa łacińska:	Emys orbicularis
Nazwa polska:	Żółw błotny
Synonimy / nazwy nieaktualne:	Brak
Typ żółwia:	Żółw lądowy
Typ terrarium:	Akwarium
Wygląd:
Biotop:
Temperatura °C:
Wilgotność powietrza %:
Wielkość terrarium:	Nie dotyczy
Żywienie:
Długość życia:
Aktywność:	Dzienna
Zachowanie:
Temperament:	Termerament trudny do określenia (cecha osobnicza)
Częstość rozmnożenia:	Sporadyczne
Rozmnażanie:
Zimowanie:
Zdrowie:
Trudność hodowli:	Gatunek łatwy w hodowli

Żółw błotny (Emys orbicularis)

Systematyka

Królestwo: Zwierzęta

Gromada: Strunowce

Klasa: Gady

Rząd: Testudines

Rodzina: Emydidae

Rodzaj: Emys

Gatunek: Żółw błotny (Emys orbicularis)

 

Rozmieszczenie geograficzne

Rozsiedlenie geograficzne żółwia błotnego obejmuje prawie całą Europę środkową i południową, oraz w Europie zachodniej, ale tam spotkać go można już niezwykle rzadko. Nie występuje na Półwyspie Skandynawskim i w Anglii, chociaż istnieją kopalne dowody na to, że wcześniej występował również tam a także w Danii, Holandii i Estonii. Jednakże zmiany klimatyczne spowodowały jego wyginięcie na tych terenach. Obecnie Polska wyznacza północną granicę jego zasięgu. Na wschodzie jest spotykany nawet na Krymie i w Azji Mniejszej a na południu w Maroko i Algierii. Największe populacje tych żółwi występują w delcie Dunaju. Dotychczas nie określono i nie opisano ras geograficznych tego gatunku.

Jest to jedyny żółw występujący w Polsce ale jest u nas niezwykle rzadki. Znane są jego stanowiska na Zamojszczyźnie, Chełmszczyźnie i w okolicach Poznania a także koło Zwolenia i na Polesiu Lubelskim.

Biotop

Żółw błotny żyje nad dzikimi, niewielkimi zbiornikami wodnymi wśród bagien i torfowisk lub nad wolno płynącymi rzeczkami i strugami. Wybiera miejsca o mulistym dnie, gęsto porośnięte przybrzeżną roślinnością, wśród której łatwo może zdobyć pożywienie. Wymaga czystej wody. Wyraźnie unika większych rzek i jezior a w Europie południowej zamieszkuje czasem kamieniste górskie potoki i słonawe zalewy.

Wygląd

Pancerz żółwia błotnego ma kształt owalny z lekkim rozszerzeniem w tylniej części, a w młodości prawie okrągły. Karapaks (grzbietowa część pancerza) jest u dorosłych osobników zupełnie gładki i lekko, lecz widocznie sklepiony. Plastron (brzuszna część pancerza) jest szeroki. Choć twardy, jest on częściowo ruchomy, dzięki zawiasowemu połączeniu przedniej i tylniej części. Plastron jest dość luźno, za pomocą ścięgien i chrząstek, złączony z karapaksem. Jest to cecha typowa dla nielicznych żółwi słodkowodnych. Cały pancerz pokryty jest dużymi, ściśle przylegającymi do siebie tarczkami rogowymi. Żółwie tego gatunku nie posiadają tarczy pachwinowej. U młodych osobników pancerz jest bardziej miękki i delikatny. Długość pancerza u osobników dorosłych może dochodzić do 26 cm a u osobników żyjących w cieplejszych strefach klimatycznych może ociągać 30 cm.

Żółw błotny ma masywną głowę z niezbyt dużymi oczyma, a jego szczęki są pokryte listwą rogową. Jego mocne nogi są wiosłowato spłaszczone i zakończone ostrymi pazurami a palce połączone krótka błoną pływną. Skóra na kończynach pozbawiona jest łusek i u starczych okazów robi się chropowata. Ogon jest raczej cienki i dość długi. Głowa wraz z nogami i ogonem może być całkowicie ukryta pod pancerzem.

Ubarwienie żółwia błotnego jest dość zmienne i zależy od strefy klimatycznej i podgatunku. Karapaks, głowa i kończyny są zwykle ciemno brunatne lub ziemiste, rzadziej oliwkowe, z licznymi żółtymi lub białymi cętkami, kropkami i smużkami. Znane są również czarne okazy melanistyczne. Plastron jest z reguły jaśniejszy, często pokryty nieregularnymi ciemnymi plamami, a u okazów z basenu Morza Śródziemnego może być nawet żółty, podobnie fragmenty skóry nie pokrytej łuskami.

Odróżnienie samca od samicy nie jest bardzo trudne w przypadku osobników dojrzałych. U samca plastron jest wyraźnie wklęsły w części środkowej. Ponadto ogon u samca jest wyraźnie dłuższy niż u samicy a jego tęczówki mają kolor pomarańczowy podczas gdy u samicy są one żółte, często z czarnym rysunkiem krzyża.

Zachowanie

Żółw błotny jest zwierzęciem dwóch środowisk. Czuje się on równie dobrze na lądzie jak i w wodzie. Większość czasu spędza w wodzie, ale często odbywa dalekie wędrówki w poszukiwaniu nowych terenów łowieckich lub suchych piaszczystych miejsc nadających się do założenia gniazda. Niektóre osobniki nawet zimują na lądzie, choć większość zagrzebuje się na zimę w szlamie dennym. Ze snu zimowego budzą się na początku kwietnia. Jest zwierzęciem o aktywności dziennej. Często wygrzewa się na słońcu na brzegu albo na pniach drzew przewróconych do wody. Jest bardzo płochliwy, zaniepokojony szybko nurkuje lub odpływa. Jest w stanie wytrzymać pod wodą ponad pół godziny. W gorące suche lato, kiedy wysychają zbiorniki wodne, szczególnie w cieplejszych strefach klimatycznych, żółw błotny zapada w sen letni. Do snu zimowego przygotowują się w październiku.

Rozmnażanie

Gody zaczynają się już w maju i odbywają się w wodzie. Kopulacja poprzedzona jest zalotami podczas których samiec ustawia się naprzeciw samicy i próbuje ugryźć ją w głowę, szyję lub którąś w przednich kończyn. W cztery tygodnie po zapłodnieniu samica zaczyna szukać miejsca do złożenia jaj. Z reguły wybiera miejsca położone nieopodal wody. Wykopuje tam niewielką jamkę, w której składa 6-20 jaj po czym starannie je zasypuje i ugniata plastronem. Wydaje się, że liczba składanych jaj zależy od wielkości samicy. Jajka mają kształt eliptyczny i długość ok. 3 cm, a ich skorupka jest skórzasta. Płeć młodych żółwików silnie zależy od temperatury inkubacji (TSD). Przy temperaturach 14-28°C wykluwają się tylko osobniki płci męskiej, a przy temperaturze 30°C 96% osobników jest płci żeńskiej. Jeśli jest bardzo zimno młode zimują w jajkach i wylęgają się dopiero następnej wiosny. Przy sprzyjających warunkach inkubacja trwa ok. 90-100 dni. Po opuszczeniu skorupki żółwie mają ok. 2,5 cm długości, a ich pancerz jest miękki. Przez pewien czas mogą nie żerować, gdyż posiadają duży zapas pokarmy żółtkowego umieszczonego w podbrzuszu. Dojrzałość płciową samce osiągają po ok. 16, a samice po ok. 20 latach. Dożywają ok. 100 lat.

Odżywianie

Żółw błotny należy do zwierząt drapieżnych. Żywi się płazami i ich larwami. Poluje również na ślimaki wodne a czasem na małe ryby i owady. W niewielkim stopniu jego dieta jest urozmaicona roślinami. Młode osobniki żywią się planktonem i małymi owadami. Gatunek ten łatwo znosi długotrwały post, ale w okresach aktywności jest bardzo żarłoczny. Łapie zdobycz i żywi się tylko pod wodą. Małą zdobycz połyka w całości, większa jest rozrywana silnymi pazurami i zjadana po kawałku.

Zagrożenia

Żółw błotny jest bardzo popularny prawie na całym obszarze swojego występowania. Jednakże w niektórych rejonach jego populacja gwałtownie maleje, dotyczy to szczególnie południowej Francji i Włoch. Również w Polsce liczebność tego gatunku na znanych stanowiskach jest bardzo niska. Jest to spowodowane intensywnymi pracami melioracyjnymi które prowadzą do osuszania terenu i zanikania obszarów o biotopie dogodnym dla tego gatunku. Taki sam skutek wywołuje regulacja brzegów zbiorników wodnych oraz niszczenie i wypalanie przybrzeżnej roślinności. W Polsce dodatkowym czynnikiem wpływającym na spadek liczebności populacji jest ochłodzenie klimatu. Żółw błotny potrzebuje do inkubacji jaj dość wysokiej temperatury w lipcu i sierpniu. Niestety właśnie w tym okresie coraz częściej padają deszcze, a temperatura spada poniżej średniej ok. 18°C, przyjmowanej jako temperatura rozwoju dla zarodków tego gatunku.

W okolicach Zwolenia zespół pracowników Zakładu Ochrony Przyrody PAN z Krakowa prowadzi systematyczne badania biologii tego gatunku. Podobne badania prowadzi Wrocławskie Koło Sekcji Herpetologicznej PTZool w okolicach Chełma.

Żółw błotny ma tylko jednego naturalnego wroga - wydry. Ponad to często są tępione przez rybaków w delcie Dunaju. W Polsce jest objęty całkowitą ochroną gatunkową.

 

Opracowanie Asia