Niewydolność nerek i inne schorzenia układu moczowego

Niewydolność nerek I inne schorzenia układu moczowego u żółwi

Jednym ze schorzeń, na które może cierpieć żółw, jest niewydolność układu moczowego. Tak jak w przypadku wielu innych chorób u tych zwierząt, jedną z podstawowych przyczyn powodujących się jej pojawienie jest nieodpowiedni rodzaj pokarmu podawany zwierzęciu przez jego właściciela. Początki choroby są zazwyczaj niezauważalne i dopiero po dłuższym okresie czasu można zauważyć pierwsze symptomy świadczące, że żółw ma problemy zdrowotne związane z jego nerkami. Zanim jednak przejdziemy do opisu objawów choroby i jej leczenia, powinniśmy wcześniej zapoznać się z rolą nerek, pełnioną przez nie funkcją i za co odpowiadają w organizmie żółwia. Pozwoli to nam lepiej zrozumieć niektóre z objawów i uświadomić sobie, że jest to naprawdę niebezpieczna choroba, która w wyniku zaniedbania doprowadzi do śmierci zwierzęcia.

Rola nerek w organizmie żółwia oraz rodzaje kwasu moczowego

Nerki stanowią część układu wydalniczego i są połączone moczowodami z pęcherzem moczowym. Ponieważ organizm żółwia prowadzi oszczędną gospodarkę wodną, efektem pracy jego nerek nie jest mocz, lecz właściwie kwas moczowy. Najrzadszą postać ma on u żółwi wodno-lądowych, półpłynną formę przypominającą białko kurze u żółwi lądowych, a u żółwi ze stref pustynnych przybiera postać krystaliczną. Taka różnorodność związana jest z tym, że im bardziej suche jest środowisko w którym żyje żółw, tym mniej wody traci jego organizm. Nerki są podstawową częścią układu wydalniczego żółwia i pełnią kilka bardzo ważnych funkcji w organizmie żółwia. Miedzy innymi należą do nich:

Usuwanie z organizmu szkodliwych substancji powstających w wyniku przemiany materii.
Regulacja ilości płynów ustrojowych w organizmie zwierzęcia.
Zachowanie równowagi kwasowo-zasadowej krwi, tak zwane pH krwi. Realizowane jest to przez zakwaszanie krwi.
Produkcja aktywnych rodzajów witaminy D3, biorących udział w prawidłowym kształtowaniu kośćca żółwia.
Wpływ na ciśnienie krwi w organizmie.
Ponowne odfiltrowanie z moczu pierwotnego składników niezbędnych dla organizmu, tak zwana resorpcja.
Udział w produkcji niektórych hormonów, na przykład erytropoetyny, która jest odpowiedzialna za produkcję czerwonych krwinek w szpiku kostnym.

Już to pobieżne wyliczenie funkcji nerek uświadamia nam, że zaburzenia w ich prawidłowej pracy odbiją się bardzo niekorzystnie na zdrowiu zwierzęcia.

Wpływ diety żółwia na pracę jego nerek

Stara maksyma lekarska mówi „Lepiej zapobiegać niż leczyć”, dlatego jeżeli chcemy aby żółw nie miał problemów z nerkami, musimy w pierwszej kolejności zadbać o prawidłową dietę dla naszego podopiecznego. Zbyt wysoka ilość białka, cukrów i tłuszczów w pokarmie którym jest karmiony żółw w nadmiernym stopniu obciąża jego nerki, co prędzej czy później doprowadzi do choroby, która jeżeli nie będzie leczona, skończy się śmiercią zwierzęcia. W szczególności dotyczy to żółwi lądowych które są roślinożerne i ich nerki nie mogą sobie poradzić z nadmiarem białka, które może się znajdować w ich pożywieniu. W warunkach naturalnych jedyny rodzaj białka dostępnego dla takich żółwi, to białko roślinne. U żółwi wodno-lądowych pokarm zwierzęcy w przeważającej ilości jest pochodzenia wodnego gdzie zawartość białka jest na niższym poziomie niż w mięsie pochodzenia lądowego. Również nadmiar cukrów znajdujących się, na przykład w owocach, jest szkodliwy dla prawidłowego funkcjonowania nerek żółwi. Duża zawartość cukru w żołądku i jelitach żółwia stwarza dodatkowe niebezpieczeństwo rozwoju szkodliwej flory bakteryjnej i prowadzi do zaburzeń procesu trawienia. Powodowane przez to biegunki lub zaparcia mogą prowadzić do odwodnienia organizmu, lub ogólnych zaburzeń trawienia. Zbyt często upodobania kulinarne właściciela znajdują odbicie w diecie jego żółwia, a przecież powinniśmy pamiętać, że żółwie potrzebują pokarmu jak najbardziej zbliżonego do tego jaki mają w warunkach naturalnych. Nadmiar tłuszczu prowadzi nie tylko do uszkodzenia nerek, ale również do uszkodzenia wątroby i otłuszczenia narządów wewnętrznych gada. Winę za taki stan rzeczy częściowo ponoszą różnego rodzaju mity mówiące czym można karmić żółwia. Dotyczą one zarówno żółwi lądowych jak i wodno-lądowych. Przykładem niech będzie tak częsty widok żółwia jedzącego sałatę. Wydaje się, że sałata nie zawiera niczego co może szkodzić zdrowiu zwierzęcia, jednak nie jest to prawdą. Sałata tak samo jak kapusta czy szpinak zawiera tak zwane szczawiany. Same w sobie nie są one szkodliwe, jednak bardzo łatwo wchodzą w reakcję z wapniem obecnym w pokarmie żółwia neutralizując jego przydatność jako składnika niezbędnego do budowy kości. Związek powstały z połączenia wapnia i szczawianów (szczawian wapnia) jest wydalany z organizmu poprzez nerki. Jego nadmiar w moczu może powodować upośledzenie pracy nerek. Podobnie nadmiar białka zwierzęcego w diecie może być przyczyną zwiększonego wydalania z organizmu wapnia i kwasu moczowego, co może prowadzić do kamicy nerkowej. Niestety cały czas na rynku wydawniczym można kupić książki pochodzące z czasów kiedy wiedza na temat prawidłowego żywienia żółwi była jeszcze niedostateczna. Taka literatura przemawia do dużej części początkujących właścicieli żółwi ze względu na propagowanie pokarmu łatwo dostępnego, obecnego w dużej części w naszej kuchni. Gotowane jajko, czy wędlina powinny znajdować się w jadłospisie człowieka a nie żółwia. Dokładne omówienie wszystkich rodzajów pokarmu zajęłoby tu zbyt dużo miejsca i czasu (prawidłowa dieta opisana jest w oddzielnych artykułach), dlatego wspomnimy tylko o tych które nie powinny się znajdować w jadłospisie naszego żółwia, niezależnie czy jest on żółwiem lądowym, czy wodno-lądowym. Jaja, ser, wędliny, owoce, większość warzyw takich jak: sałata, kapusta, szpinak. Mięso ssaków i ptaków, serca wołowe (często polecane dla żółwi wodno-lądowych), wątroba (może być podawana w szczególnych wypadkach).

Przyczyny

Przyczynami które odpowiadają za nieprawidłową pracę nerek, lub ich uszkodzenie są między innymi:

Nieodpowiednia dieta Jak wcześniej było opisane, zła dieta obfitująca w zbyt dużą ilość składników pokarmowych z którymi układ trawienny żółwia nie potrafi sobie dobrze poradzić, jest jedną z podstawowych przyczyn wywołujących choroby układu wydalniczego.
Zbyt duża ilość fosforu we krwi Fosfor jest bardzo ważnym pierwiastkiem biorącym udział procesie budowy kości, skorupy żółwia i ogólnym metabolizmie. Zdecydowana jego większość znajduje się w kościach i mięśniach, a tylko około 1% jest we krwi i płynach ustrojowych. Zwiększona ilość fosforu wykryta w badaniu krwi żółwia, może oznaczać zbyt dużą ilość związków fosforu w jego pożywieniu (zła dieta),co może spowodować ostrą niewydolność nerek, powodującą dalsze zmniejszenie ilości wydalanego nadmiaru fosforu.
Nadużywanie antybiotyków, szczególnie amikacyny Żółwie, tak jak i ludzie zapadają na różnego rodzaju choroby. W czasie kuracji często zachodzi konieczność podawania im leków antybiotykowych, które są niezbędne w leczeniu. Niestety praktycznie wszystkie tego rodzaju leki mają silne działanie nefrotoksyczne, co oznacza, że źle oddziałują na nerki, mocno osłabiając ich prawidłowe funkcjonowanie. Dlatego należy ze szczególną uwagą obserwować czy lek podawany w czasie kuracji nie wywołuje objawów świadczących o nieprawidłowym funkcjonowaniu jego nerek. Jeżeli cokolwiek wzbudzi nasz niepokój, powinniśmy natychmiast skontaktować się z lekarzem weterynarii, który zlecił kurację i poinformować go o naszych podejrzeniach. Może być konieczna zmiana leków stosowanych w kuracji, lub wręcz całej kuracji. Dla przykładu Amikacyna często stosowana w różnych chorobach u żółwi, w 95% wydalana jest z moczem w postaci niezmienionej, jednocześnie ma ona tendencję do odkładania się w kanalikach nerkowych blokując ich prawidłową pracę.
Nadmiar witamin, w szczególności witaminy D Nie tylko leki antybiotykowe jak wyżej było wspomniane upośledzają pracę nerek. Również nadmiar witamin w organizmie im nie służy, pomimo obiegowej opinii o ich nieszkodliwości. Zbyt duża ilość witamin z grupy D może prowadzić do zwapnienia tkanek miękkich nie tylko w nerkach ale również w sercu, płucach czy naczyniach krwionośnych, powodując upośledzenie ich pracy. Ogólnie mówiąc najbardziej szkodliwy dla nerek jest nadmiar witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, czyli: A, D, E i K. Nadmiar witamin rozpuszczalnych w wodzie (B, C), uważany jest mniej szkodliwy ponieważ ich nadmiar jest wydalany wraz z moczem.
Odwodnienie Powodowane jest brakiem lub niedostateczną ilością wody oraz niską wilgotnością w terrarium. Dotyczy żółwi lądowych.
Niska temperatura Każdy z żółwi niezależnie od tego czy jest to żółw lądowy, czy wodno-lądowy powinien mieć zapewnioną optymalną dla swojego gatunku temperaturę w miejscu gdzie przebywa. W przypadku żółwi wodno-lądowych odpowiednia temperatura wody jest również ważna jak temperatura panująca na wyspie pod żarówką grzewczą. Zbyt niska temperatura w dłuższym okresie czasu może prowadzić do problemów z prawidłową pracą nerek.

Objawy

Jest kilka symptomów mogących wskazywać, że żółw ma problemy chorobowe związane z nerkami. Można je podzielić na dwie grupy, do pierwszej groźniejszej należą między innymi:

Zatrzymanie oddawania moczu Zablokowanie prawidłowej pracy nerek powoduje że żółw nie może prawidłowo wydalać z organizmu szkodliwych składników przemiany materii, które mogą być powrotem wprowadzane do organizmu. Zbyt długi czas przetrzymywania moczu może skutkować nadmiernym rozwojem szkodliwej flory bakteryjnej w pęcherzu moczowym i prowadzić do zakażeń wtórnych organizmu gada. W najgorszym przypadku może prowadzić to do posocznicy, która jest bardzo niebezpieczną chorobą.
Odwodnienie W początkowej fazie choroby nerki mogą sobie nie radzić z prawidłowym zagęszczeniem moczu, co powoduje że jest on przez żółwia często wydalany. Będzie to prowadzić do odwodnienia organizmu. Dotyczy to szczególnie żółwi lądowych.
Obrzęki W dalszym rozwoju choroby, nieprawidłowa praca nerek objawia się między innymi zatrzymywaniem wody w organizmie, co powoduje wystąpienie obrzęków związanych z nadmiarem wody w płynach ustrojowych (Zdjęcia od 1 do 3). Obrzęki najczęściej są obserwowane w okolicach tylnych łap żółwia, w pobliżu jego nerek (nadmiar ciała wylewający się ze skorupy).
Łuski odpadające z kończyn U żółwi lądowych przy zawansowanej chorobie nerek można zaobserwować odpadające łuski z łap gada.

Do drugiej grupy należą objawy nie świadczące jednoznacznie o tym, że żółw ma problemy zdrowotne z nerkami, jednak mogą to być oznaki chorobowe. Bardzo często pojawiają się one wcześniej od symptomów opisanych powyżej. Występują przy różnych chorobach, nie tylko tych związanych z nerkami. Dlatego jeżeli zaobserwujemy jakiekolwiek z nich to powinien to być dla nas sygnał ostrzegawczy, że ze zdrowiem żółwia dzieje się coś niedobrego.

Apatia Jeżeli widzimy, że żółw który zawsze był aktywny i ruchliwy, nagle zmienił swoje upodobania i teraz mało się rusza i potrafi długo przebywać w jednym miejscu, może to świadczyć o chorobie toczącej organizm zwierzęcia. Musimy jednak pamiętać, że żółwie jako gady są bardzo podatne na zmiany zachodzące w ich najbliższym otoczeniu. Dotyczy to w szczególności temperatury, oświetlenia i ilości pokarmu który dostają. Nagłe obniżenie tych warunków może być sygnałem dla organizmu żółwia że pora rozpocząć proces hibernacji. W takim wypadku pojawienie się apatii jest całkowicie naturalne. Oczywiści należy unikać długotrwałych zmian tych czynników jeżeli nie zamierzamy żółwia zimować.
Nie przyjmowanie pokarmu Jak w punkcie powyższym nagły zanik apetytu zwierzęcia, pomimo niezmienionych warunków zewnętrznych może być sygnałem świadczącym o początkach choroby.

Posocznica

Bardzo groźna choroba, często kończąca się śmiercią gada. Może wystąpić równolegle z chorobami nerek. W części dotyczącej zatrzymania moczu w organizmie żółwia wspomniane było, że może to prowadzić do rozwoju szkodliwej flory bakteryjnej w obrębie pęcherza moczowego zwierzęcia. Jej nadmiar może wywołać u żółwia tę bardzo niebezpieczną chorobę. Jeżeli zaobserwujemy pod łuskami plastronu przemieszczające się pod naciskiem palca czerwone plamy, jak również inne zaczerwienienia na skorupie, powinniśmy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem weterynarii w celu prawidłowego zdiagnozowania choroby, oraz jakie szczepy bakterii są za nią odpowiedzialne. Pozwoli to dobrać odpowiednio skuteczny antybiotyk. Czas w tym wypadku ma ogromne znaczenie, ponieważ szybkie podjęcie właściwej kuracji pozwala na dobre rokowania jeżeli chodzi o wyleczenie żółwia. Kiedy choroba jest już mocno zaawansowana, prawie zawsze kończy się śmiercią zwierzęcia.

Kamienie moczowe

U żółwi, zwłaszcza lądowych zdarzają się również przypadki występowania kamieni moczowych, Ich lokalizacja najczęściej znajduje się w pęcherzu moczowym. Przyczyną choroby przeważnie jest nieodpowiednia dieta, obfitująca w białko zwierzęce, niedobory witamin, szczególnie z grup A i D, oraz odwodnienie organizmu zwierzęcia. Objawy sugerujące obecność kamieni są podobne jak w przypadku niewydolności nerek czyli apatia, nie przyjmowanie pokarmu, wychudzenie, opuchlizna pojawiająca się w tylnej części (wylewanie się tkanek miękkich z pancerza). W odchodach żółwia pojawia się krew.

Badania pomocnicze

Do prawidłowej oceny stanu zdrowia żółwia pod kątem choroby nerek niezbędne jest wykonanie badania moczu i morfologii krwi. Dopiero na podstawie analizy wyników tych badań można dokonać prawidłowego rozpoznania choroby i w efekcie dobrać odpowiednie leki i zastosować skuteczną kurację leczniczą. Badanie moczu Czynnikami świadczącymi o dolegliwościach związanych z układem moczowym, o ile mają podwyższone wartości referencyjne, są między innymi: glukoza (cukier), moczany, cholesterol, kryształy szczawianów wapnia, lecytyny, tyrozyny oraz trójfosforany. Morfologia krwi W skład krwi wchodzi bardzo duża ilość składników, dlatego przed jej analizą powinno się określić profil pod jakim będzie badana krew. W tym przypadku powinien to być profil nerkowy, gdzie oprócz podstawowych składników badania takich jak hematokryt, określana jest również ilość: sodu, potasu, fosforu, kreatyniny, mocznika czy aminotransferazy asparaginianowej (enzym biorący udział w przemianach białek). Podwyższone wartości tych składników i pierwiastków w stosunku do wartości referencyjnych, świadczą zazwyczaj o upośledzeniu pracy nerek. Hematokryt oznacza stosunek ilościowy pomiędzy krwinkami czerwonymi a osoczem krwi. Jego obniżona wartość występuje przy odwodnieniu organizmu, co może sugerować niewydolność nerek.

Zanim podejmiemy leczenie

Jeżeli zaobserwowane u żółwia objawy mogą świadczyć o tym, że żółw cierpi na chorobę związaną z jego układem moczowym, musimy się zastanowić czy możemy go wyleczyć sami, czy lepiej żółwia pokazać weterynarzowi? W przypadku stwierdzenia u żółwia choroby układu moczowego najlepszym rozwiązaniem, gwarantującym skuteczność kuracji i pełen powrót zwierzęcia do zdrowia, jest wizyta u lekarza weterynarii specjalizującego się w leczeniu gadów. Uważny czytelnik tego artykułu wie, że do prawidłowej diagnozy konieczne jest wykonanie specjalistycznych badań moczu i krwi. Bez ich prawidłowej interpretacji nie jest możliwe dobranie odpowiednich leków które będą gwarantowały wyleczenie żółwia. Nerki są bardzo delikatnymi organami i błędna kuracja połączona ze źle dobranymi lekami, nie tylko nie pomoże ale wręcz zaszkodzi żółwiowi. Część leków stosowanych przy w lżejszych przypadkach nie może być stosowana w ciężkiej niewydolności nerek, na przykład bezmoczu.

Leczenie

Leczenie schorzeń układu moczowego polega głównie na stosowaniu leków mających działanie moczopędne i przeciwzapalne. Oprócz prawidłowo dobranych leków podawanych żółwiowi, równie ważną rzeczą jest przestrzeganie w czasie leczenia prawidłowej diety zwierzęcia. Należy przede wszystkim ograniczyć ilość pokarmów zawierających duże ilości białka i fosforu. Powinno się również przeprowadzać okresowe badania moczu i krwi, co pozwala na monitorowanie zmian poziomu tych składników, których nadmiar wskazuje na chorobę nerek. Stały ich wzrost świadczy że kuracja nie przynosi spodziewanych efektów. Podane w tym artykule lekarstwa są jedynie przykładami, które bardzo dobrze sprawdziły się już w leczeniu chorób układu moczowego u żółwi. Lekarz weterynarii może przepisać inne lekarstwa o podobnym działaniu.

Leki moczopędne

CLOPAMID Lek w tabletkach, mający działanie moczopędne. Działa na zasadzie hamowania kłębkowego wchłaniania zwrotnego jonów potasowych, sodowych i wody. Stosowany przy niewydolności nerek, oraz obrzękach. Leku nie można stosować przy niewydolności nerek związanej z bezmoczem. HYGROTON Lek w tabletkach, mający działanie moczopędne. Działa na zasadzie opisanego powyżej Clopamidu. Lek w początkowym okresie powoduje znacznie zmniejszenie płynów w ustroju i surowicy. Leku nie można stosować przy niewydolności nerek związanej z bezmoczem. Wydalany jest z moczem praktycznie w niezmienionej postaci. URANDIL Lek moczopędny w tabletkach, obniżający ciśnienie. Stosowany jest w przypadku obrzęków i gromadzeniu się wody w ustroju. Długotrwałe leczenie może powodować niedobory potasu w organizmie. Lek nie może być stosowany przy ciężkich uszkodzeniach wątroby i nerek. FRUOSEMIDUM Lek moczopędny, przeciwdziałający gromadzeniu się wody w ustroju. Powoduje zwiększenie wydalania moczu przez nerki, oraz zwiększenia wydalania sodu, chloru, potasu, wapnia i magnezu. W czasie długiego leczenia może powodować zmniejszenie objętości krwi. Lek nie może być stosowany przy ciężkich uszkodzeniach wątroby i nerek.

LEKI PRZECIWZAPALNE

ENCORTON Lek w tabletkach, łagodzący stany zapalne. Pochodny kortyzonu o silniejszym działaniu. Działanie leku ma charakter objawowy. Podstawowe działanie polega na hamowaniu migracji i gromadzenia się komórek biorących udział w procesach zapalnych. Lek nie może być stosowny przy infekcjach bakteryjnych i wirusowych. IPAKITINE Jest to preparat wspomagający pracę nerek zawierający chitosan, który wiąże i usuwa toksyny mocznicowe. Dawkowanie 1g/5kg masy ciała żółwia. W przypadku stosowania u żółwi lądowych wymagany jest stały dostęp do wody.

Uwagi

W ten oto sposób dotarliśmy do końca artykułu o niewydolności nerek i innych schorzeniach układu moczowego, którego celem było przybliżenie miłośnikom żółwi tej choroby, oraz sposobów postępowania w przypadku pojawienia się jej objawów u zwierzęcia. Pamiętajmy, że najlepszą gwarancją całkowitego wyleczenia jest wizyta u lekarza weterynarii specjalizującego się w leczeniu gadów.